Lęk jest subiektywnym stanem obawy oraz silnego niepokoju. Na poziomie fizjologicznym obejmuje reakcje somatyczne, takie jak gwałtowne bicie serca, napięcie mięśni, pocenie się czy suchość w ustach.
Jak jest różnica pomiędzy lękiem a zaburzeniem lękowym?
Lęk jest subiektywnym stanem obawy oraz silnego niepokoju. Na poziomie fizjologicznym obejmuje reakcje somatyczne, takie jak gwałtowne bicie serca, napięcie mięśni, pocenie się czy suchość w ustach. Natomiast na poziomie behawioralnym przyczynia się do zahamowania w działaniu, wyrażania własnego stanowiska lub radzenia sobie z codziennymi sytuacjami. Niewątpliwie lęk jest nieodłączonym elementem życia we współczesnym świecie i trudno sobie wyobrazić życie bez jego obecności. Coś byłoby nie tak, gdybyś nie odczuwał/a żadnego lęku w reakcji na codzienne wyzwania, które pociągają za sobą potencjalną stratę lub porażkę. Sytuacja natomiast komplikuje się jeśli odczuwanie normalnego lęku przekształca się w zaburzenia lękowe. W zaburzeniach lękowych lęk różni się od zwykłego codziennego lęku tym, że jest bardziej intensywny, dłużej trwa (może utrzymywać się miesiącami zamiast ustąpić po przeminięciu stresującej sytuacji) i może prowadzić do fobii, które przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu.
Jakie wyróżniamy zaburzenia lękowe?
Uogólnione zaburzenia lękowe- obecny jest przewlekły lęk, który utrzymuje się co najmniej sześć miesięcy, ale nie towarzyszą mu napady paniki, fobie czy obsesje. Towarzyszy mu natomiast bardzo częste zamartwianie się codziennymi sprawami np. obowiązkami i związaną z nimi odpowiedzialnością, możliwymi wypadkami, pogorszeniem się stanu zdrowia, potencjalnymi niebezpieczeństwami czy niepowodzeniami. Intensywność i częstość zmartwiania się są zawsze niewspółmierne do rzeczywistego prawdopodobieństwa wystąpienia budzących lęk zdarzeń. Oprócz częstego zamartwiania się mogą wystąpić również: poczucie podenerwowania, łatwa męczliwość, trudności z koncentracją, drażliwość, napięcie mięśni, trudności ze snem.
Fobia społeczna- silny lęk przed zażenowaniem lub upokorzeniem w sytuacjach społecznych lub podczas wystąpień publicznych. Lęk jest tak silny, że często powoduje unikanie sytuacji społecznych oraz wycofanie się z kontaktów z innymi ludźmi. Zazwyczaj osoba cierpiąca na fobię społeczną obawia się tego, że powie lub zrobi coś, co zostanie ocenione negatywnie. W sytuacji ekspozycji społecznej towarzyszą jej takie objawy somatyczne jak: czerwienienie się, drżenie rąk i mięśni, przyśpieszone bicie serca, nadmierna potliwość, duszność czy nudności.
Fobia swoista- obejmuje silny strach przed jednym szczególnym rodzajem obiektu lub sytuacji w połączeniu z ich unikaniem. Do najczęstszych fobii swoistych należy: akrofobia (lęk wysokości), agorafobia (lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni), klaustrofobia (lęk przed przebywaniem w ciasnym lub zamkniętym pomieszczeniu), fobia przed widokiem krwi, fobia samolotowa, fobia przed zwierzętami (np. pająkami, wężami) czy fobia przed jeżdżeniem windą. Cechą charakterystyczną fobii jest przesadna reakcja zaniepokojenia, pomimo świadomości o irracjonalności własnego lęku oraz zapewnieniu, że obiekt lęku nie stanowi zagrożenia.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne- odczuwanie potrzeby wielokrotnego wykonywania pewnych czynności (zwanych „kompulsjami”) i/lub występowanie powtarzających się natrętnych myśli (zwane „obsesjami”), którym trudno się oprzeć, ponieważ próba powstrzymania się od nich wiąże się z narastającym lękiem, niepokojem oraz napięciem. Przykładem obsesji mogą myć obawy przed pozostawieniem zapalonych świateł, włączonej kuchenki lub niezamkniętych drzwi i pomimo oceny tych obaw jako irracjonalnych występuje konieczność podjęcia pewnych zachowań lub rytuałów (kompulsji), które pomagają rozproszyć lęk wywołany obsesjami. Do najbardziej typowych kompulsji należy: mycie, sprawdzanie i liczenie.
Zaburzenia lękowe z napadami paniki- charakterystyczne są nagłe epizody ostrego lub intensywnego lęku, który pojawia się ‘’niewiadomo skąd’’, bez wyraźnej przyczyny. Zazwyczaj napad trwa nie dłużej niż kilka minut. Napadom paniki towarzyszą następujące objawy: skrócenie oddechu lub poczucie duszenia się, kołatanie serca, drżenie lub dygotanie, zawroty głowy, zaburzenia równowagi lub mdlenie, pocenie się, uderzenie gorąca lub zimna, poczucie nierzeczywistości- obcości wobec samego siebie, ból lub dyskomfort w klatce piersiowej, lęk przed utratą panowania nad sobą, lęk przed umieraniem. Żeby rozpoznać zaburzenie lękowe z napadami paniki musi wystąpić w przeciągu miesiąca kilka napadów w sytuacjach, w których brak jest obiektywnego zagrożenia, a po wystąpieniu napadów występuje lęk antycypacyjny- obawa przed wystąpieniem kolejnego napadu.
Opracowała: Sylwia Świstak
Źródło:
Edmund J. Bourne, Lęk i Fobia. Praktyczny podręcznik dla osób z zaburzeniami lękowymi, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.