SŁOWEM WSTĘPU
Z czym kojarzy nam się macierzyństwo?, planowanie powiększenia rodziny?
Czy na myśl przychodzą nam same mądre decyzje, zaplanowane, odpowiednie wybory, przemyślane sprawy…?
Samo słowo macierzyństwo nastręcza wiele odpowiedzi. Dla jednych będzie to wspaniała przygoda, dar i spełnienie marzeń. Natomiast dla innych może to być doznanie, którego nie chcieli, nie oczekiwali go, nie byli na nie gotowi.
Macierzyństwo dla każdego z nas oznacza coś innego, niemniej jednak zmienia ono życie tak osób zaangażowanych, jak i wita na świecie nowe.
Gdy jest to świadomy wybór, nasza przemyślana decyzja zapewne łatwiej jest nam postępować słusznie podczas okresu starania się o dziecko, jak i będąc już w ciąży. Wiele osób może natomiast zadać pytanie co to znaczy słusznie? Każdy ma przecież swoje podejście do sprawy macierzyństwa… Wydawać by się mogło, że im bardziej oczekiwane są narodziny dziecka tym mniej negatywnych skutków postępowania przez kobiety w okresie pre/postnatalnym może je dosięgnąć…ale czy na pewno?
W niniejszym artykule chciałam skupić się na problematyce dotyczącej spożywania alkoholu przez kobiety będące w ciąży.
W ciągu ostatnich lat bardzo zmieniała się nasza świadomość odnośnie negatywnych skutków ekspozycji płodu na etanol. Niemniej jednak nadal spotykamy się w społeczeństwie z przeświadczeniem, że picie alkoholu podczas połogu nie jest szkodliwe: lepiej wypić kieliszek wina niż się denerwować, piwo to nie alkohol, każdy przecież tak robi. Takie i inne mity nadal są słyszane pomimo, że nie została ustalona bezpieczna dawka spożywania napojów wysokoprocentowych. Prawdopodobnie każda ilość niesie ze sobą ryzyko powikłań. Etanol przenika do płodu powodując wiele zniszczeń narażając nienarodzone dzieci na choroby m.in.: FAS (Alkoholowy Zespół Płodowy).
ALKOHOLOWY ZESPÓŁ PŁODOWY
Jest on zaburzeniem najczęściej rozpoznawalnym z grupy FASD czyli Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych będącym nieuleczalnym oraz niegenetycznym zespołem chorobowym. Może on występować u dzieci, które w okresie prenatalnym były wystawiane na ekspozycję alkoholu. FASD obejmuje wszystkie konsekwencje jego spożywania – zaburzenia fizyczne jak i umysłowe.
Rozwijające się dziecko w okresie prenatalnym narażone jest na negatywny wpływ etanolu, który jest teratogenem neurobehawioralnym. Nie jest on obojętny dla organizmu rozwijającego się w ciele matki. Etanol przenika przez łożysko, przez co wchłaniany jest przez płód uszkadzając m.in.: mózg dziecka. Choroby tej można uniknąć nie spożywając substancji wysokoprocentowych w okresie starania się o nowe życie oraz będąc w ciąży.
FAS odnosi się do grupy wad wrodzonych. Obejmują one zarówno cechy fizyczne, jak i behawioralne czy neurologiczne. Stopień niepełnosprawności zależy dodatkowo od indywidualnego przypadku m.in.: ilości spożywanego alkoholu przez matkę, jej chorób, czynników genetycznych.
Omawiany zespół zaburzeń fizycznych, umysłowych, behawioralnych czy neurologicznych jest statyczną encefalopatią. Innymi słowy choroba ta jest nieodwracalna i nie uleczalna. Zmiany, które zaszły w mózgu rozwijającego się płodu nie ulegają zmianie: nie pogłębiają się, ale też nie można ich w żaden sposób cofnąć.
Natomiast pomimo, że choroba ta jest nieuleczalna można zmniejszyć jej skutki oraz zapobiec rozwojowi tak zwanych zaburzeń wtórnych FAS, o których mowa poniżej. Poprzez odpowiednią opiekę interdyscyplinarną oraz terapię dostosowaną do potrzeb każdego dziecka z omawianym zaburzeniem występuje większa szansa na prawidłowe funkcjonowanie dzieci z FAS.
CECHY SPECYFICZNE DZIECI Z FAS
FAS obejmuje triadę charakterystycznych objawów, do których zalicza się:
-
nieprawidłowości wzrastania w okresie pre/postnatalnym,
-
zaburzenia wyglądu twarzoczaszki,
-
nieprawidłowy rozwój neurologiczny. Uszkodzenie OUN.
U dzieci z FAS niejednokrotnie można zaobserwować upośledzenie w obszarze rozwoju fizycznego. Zazwyczaj odnotowana jest niedowaga noworodkowa oraz drobna sylwetka. Dodatkowo zauważyć można niski wzrost dziecka na późniejszych etapach rozwoju (niskorosłość). Co jeszcze charakterystyczne dla omawianej grupy dzieci to niewielka głowa oraz charakterystyczne rysy twarzy - dysmorfia twarzy. Charakteryzuje się ona: wąskim czołem, szeroką twarzą ze zwiększoną odległością pomiędzy oczami. Ponadto krótkim nosem, opadającymi powiekami, jak i występowaniem zmarszczki w kąciku oka. Dodatkowo rynienka podnosowa jest słabo bądź wcale niezarysowana. Cienka górna warga u dzieci z FAS także podkreśla typowe cechy chorobowe. Uszy są nisko osadzone, a małżowiny uszne są zniekształcone. Ponadto w omawianym schorzeniu charakterystyczne są także takie cechy jak: mała żuchwa oraz krótka szyja.
U dzieci z omawianym zaburzeniem występuje nieprawidłowe napięcie mięśniowe oraz wady w budowie pewnych narządów wewnętrznych jak np.: serca czy wątroby. Choroby kości oraz problemy ze wzrokiem czy słuchem także należeć mogą do objawów FAS.
Opisywane powyżej cechy niejednokrotnie nie są widoczne po urodzeniu. Nasilają się one wraz z rozwojem dziecka.
Zaburzenia neurologiczne związane z FAS najczęściej odnoszą się do upośledzenia umysłowego (o różnym nasileniu). Skutkować to może obniżeniem ilorazu inteligencji czy zaburzeniami poznawczymi. Alkohol uszkadzając nerwy obwodowe, które są odpowiedzialne za prawidłową pracę rąk oraz nóg ma negatywne skutki również i w tej sferze.
ZABURZENIA ZWIĄZANE Z FAS
Występują one na wielu płaszczyznach, m.in.: w obszarze fizycznym gdzie spotkać możemy takie nieprawidłowości jak zaburzenia: czucia głębokiego, koordynacji wzrokowo-ruchowej czy też w orientacji przestrzennej. Ponadto zauważalne są także niski wzrost, czy małogłowie.
Natomiast w sferze emocjonalno-społecznej mamy do czynienia ze skłonnościami do agresji/wybuchów gniewu, depresyjności, lękliwości. Osoby z zaburzeniami FAS niejednokrotnie borykają się także z niskim poczuciem własnej wartości.
Skutki spożywanego alkoholu również dostrzeć można w obszarze poznawczym. Tutaj ujawnią się nam problemy z zapamiętywaniem, deficytami uwagi, trudnościami w nauce. Dodatkowo występować mogą opóźnienia mowy czy objawy nadpobudliwości.
Na taki konglomerat trudności dochodzą nam zaburzenia w obszarze umysłowym co dodatkowo negatywnie wpływa na prawidłowe funkcjonowanie osoby dotkniętej omawianym zaburzeniem w społeczeństwie. Trudności w nauce, nadaktywność, zaburzenia uwagi, pamięci, trudności z myśleniem abstrakcyjnym czy też problemy z kontrolowaniem zachowania znacząco utrudniają sprawne poruszanie się w świecie.
Omawiane powyżej negatywne skutki spożywania alkoholu przez brzemienne kobiety prowadzić mogą niejednokrotnie do powstania tak zwanych zaburzeń wtórnych FAS: problemy w szkole, ADHD, problemy w pracy, niedostosowanie społeczne, depresja, skłonności do uzależnień, trudności w nawiązywaniu relacji z innymi, stosowanie przemocy fizycznej.
Na ich pojawienie się mają znaczący wpływ: wychowanie dziecka oraz zapewniona opieka. Gdy dziecko od najmłodszych lat przebywa w środowisku sprzyjającym rozwojowi, jest zaopiekowane emocjonalnie oraz minimalizuje się skutki nadużycia alkoholu np.: poprzez terapię wtedy ryzyko wystąpienia zaburzeń wtórnych FAS jest znacznie mniejsze.
SŁOWO KOŃCOWE
Problematyka związana z nadużywaniem alkoholu przez kobiety w ciąży nadal jest bardzo aktualna i na czasie. Pomimo wielu szkód jakie niesie ze sobą eskpozycja płodu na substancje wysokoprocentowe nadal spotykamy w społeczeństwie tę „praktykę”. Niejednokrotnie przy aprobacie innych. Im większa będzie świadomość ludzi związana ze skutkami picia alkoholu w okresie prenatalnym tym większa szansa na zminimalizowanie jego spożywania.